Temel bilgiler
Nükleer enerji, uranyum atomlarının parçalanmasıyla elde edilir. Bu işlem sırasında ısı ve radyasyon açığa çıkar. Isı, suyu kaynatır; buhar türbini döndürür ve elektrik üretilir.
Fosil yakıtların yakılmasından farklı olarak, nükleer tepkimeler doğrudan karbon salmaz. Ancak madencilikten atık yönetimine kadar tüm süreçler yüksek enerji gerektirdiğinden, ciddi miktarda karbon salımına yol açar.¹
Tıpkı kömür ve gaz gibi, uranyum da yer altından çıkarılmalı ve işlenerek kullanılabilir hâle getirilmelidir. Bu işlemler hem enerji tüketir hem de radyoaktif atık üretir. Bu atıklar özel alanlara gömülür ve güvenli hâle gelmesi yaklaşık 1 milyon yıl sürer.²
Ayrıca nükleer tepkimeler de, yüz binlerce yıl boyunca güvenli şekilde yönetilmesi gereken tehlikeli radyoaktif atık üretir.³ Şu anda bu kadar uzun vadeli, kesin ve güvenli bir depolama yöntemi bulunmamaktadır.
Enerji sisteminde nükleer
Bugün dünya genelindeki enerjinin yaklaşık %9’u nükleer kaynaklı.⁴ 2023’teki Birleşmiş Milletler İklim Zirvesi’nde 20’den fazla ülke, 2050’ye kadar bu oranı üç katına çıkarma sözü verdi.⁵
Ancak bu vaatlere rağmen, nükleer enerji düşük karbonlu kaynaklar arasında en yavaş ilerleyeni. Bir nükleer santralin inşası ortalama 10 yıl sürerken, büyük ölçekli güneş veya rüzgar enerjisi projeleri 1 ila 4 yıl içinde devreye alınabiliyor.⁶⁻⁷
Nükleer santrallerin kurulumu için milyarlarca dolarlık ön yatırım gerekiyor. Savunucuları, santralin ömrü boyunca ürettiği enerjinin yenilenebilir kaynaklarla kıyaslanabilir olduğunu söylüyor. Ancak bu hesaplar, yüz binlerce yıl sürecek atık depolama maliyetlerini veya olası bir felaketin etkilerini hesaba katmıyor.⁸
Ciddi riskler taşıyor
Nükleer enerji, fosil yakıtları terk etmek için güvenli bir yol değil. Enerji üreten tepkime çok sıkı denetim gerektirir — aksi takdirde nükleer bir erime yaşanabilir.
11 Mart 2011’de Japonya’da meydana gelen 9 büyüklüğündeki deprem ve ardından gelen tsunami, Fukushima’daki nükleer santralde büyük bir felakete yol açtı. Reaktörlerin yarısı eridi ve radyoaktif maddeler çevreye yayıldı.
Fukushima’daki felaketin maliyeti astronomik boyutlara ulaştı, binlerce insan geçim kaynaklarını kaybetti. 2011’den bu yana her yıl yaklaşık 7 milyar dolar harcandı ve temizlik çalışmaları hâlâ sürüyor.⁹⁻¹⁰
Nükleer enerji ve adalet
Tarih boyunca düşük gelirli, azınlık ve yerli toplulukların yaşadığı bölgeler, nükleer dahil olmak üzere atıkların bırakıldığı yerler hâline getirildi.¹¹ Bu durum, bu topluluklara doğum kusurları ve kanser gibi kalıcı sağlık sorunları miras bıraktı.¹²
Ayrıca, gerekli önlemler alınmazsa rüzgar, uranyum madenciliğinden ya da nükleer atıklardan yayılan radyoaktif tozu taşıyabilir ve toprağı ile suyu kirletebilir.¹³
Sonuç: Tehlikeli bir oyalama
Yeni nükleer projeler, iklim krizine yönelik gerçek çözümler arayışında dikkati dağıtan tehlikeli bir oyalamadan ibaret. İnşası çok uzun sürer, maliyeti yüksektir ve ciddi riskler taşır — özellikle de yenilenebilir enerjiyle karşılaştırıldığında.
Gelecek kuşaklara daha fazla sorun yaratacak bir “çözümü”, iklim krizi bahanesiyle savunamayız. Bir bozuk sistemden çıkıp başka bir bozuk sisteme geçmeyelim.
Kaynaklar:
1. CO2 emissions of nuclear power: the whole picture – Wise International, 2020
2, 3. The Global Crisis of Nuclear Waste – Greenpeace, 2018
4. Statistical Review of World Energy – Energy Institute, 2023
5. Nuclear Energy Makes History as Final COP28 Agreement Calls for Faster Deployment – International Atomic Energy Agency
6. The World Nuclear Industry Status Report 2021 – Mycle Schneider, 2021
7. Renewable projects are getting built faster – but there’s even more need for speed – Australian National University, February 2024
8. 7 reasons why nuclear energy is not the answer to solve climate change – One Earth, April 2024
9. Fukushima cleanup costs swell with no end in sight – Nikkei Asia, March 2023
10. Further reading: 350.org Japan Campaigner Masayoshi Iyoda – “Nuclear energy cannot lead the global energy transition” – Al Jazeera, April 2024
11. Nuclear waste ravaged their land. The Yakama Nation is on a quest to rescue it – The Guardian, 2022
12. Radioactive releases from the nuclear power sector and implications for child health – BMJ Paediatrics Open, 2022
13. Radioactive Waste From Uranium Mining and Milling – EPA, 2024