Bu, Fosil Parası ile ilgili gelecek haftalarda yayımlayacak olduğumuz serinin ilk makalesi. Bizi izlemeye devam edin!
Para, para para. Sermaye, ekmek, dinero, cheddar. Para gezegenin her yanında aynadan bir labirentin içinde hareket eden ve pek çok şekle giren sinsi bir şey. İnsanların yarattığı ve içinde yaşadığı bu sistemde, dünyayı döndüren şey paradır.
Şirketlerin medyada, sosyal veya başka bir yerde söyleyebileceklerinin çok ötesinde gerçek niyetlerini yansıtan oy pusulasıdır. Para onların kararlarının can damarıdır ve yakıtın yakıtıdır.
Birbirine dolanmış küresel, modern para karmaşasının merkezinde finans sistemi oturuyor. Bankalar, sigortacılar, fonlar ve uluslar paralarını farklı şekilde değerlendirerek dünyamızın çok önemli bir bölümünü etkili bir şekilde şekillendiriyor.
Onlar paranın bekçileri olarak hareket eder ve bu nedenle neyin yapılıp neyin yapılmayacağına karar vermek için büyük bir güce sahiptirler.
Şirketlerin petrol çıkarıp çıkarmayacağı ve fosil yakıt yakıp yakmayacağı ya da adil bir dönüşümün gerçekleşip gerçekleşmeyeceği (büyük bölümüyle) finans sistemine bağlıdır.
Bu nedenle, topluluklar önderliğinde ve yenilenebilir enerjiye dayalı bir adil dönüşümün gerçekleşmesi için, finans sisteminin fosil yakıtlara kaynak aktarmaktan vazgeçmelerini sağlamamız gerekiyor.
Herkesi kapsayan, sömürgeci sistemine son veren, hesap verilebilirliği teşvik eden ve tazminat ödeyen adil bir dönüşüm, fosil yakıtlara yatırım yapan finans sistemiyle uyumlu değil.
Bu yüzdendir ki 350.org, yıllardır süregelen biçimde, bu karar vericilerin fosil yakıtlara yaptıkları yatırımları tasfiye etmelerini savunuyor. Fosil sanayisinin paraya erişimini kesin ve iklimimizi mahvetme imkanları ortadan kalksın.
Fosil yakıtlara aktarılan nakit akışını kesin ve adil dönüşümün yolunu açın. Bu sadece yapılabilir değil. Şimdiye dek insan gücü ile yapıldı ve yapılmaya da devam ediyor.
Adalet için çaba göstermenin epey yolu var. Bunların pek çoğu sizi er ya da geç fosil parası labirentine götürecek. İşte bu sebeple bu seriyi hazırladık: size labirentte rehberlik edecek bir harita. O zaman müttefiklerinizi çağırın. İyi şanslar!
Almanya’nın Frankfurt kentinde Avrupa Merkez Bankası önünde eylem yapan Koala Kollektiv aktivistleri, merkez bankasına fosil yakıtlara ve iklim kaosuna fon sağlamayı durdurması çağrısında bulundu.
İklim Finansmanı ve Fosil Finansmanı
Para ve finans hakkında okumaya ilk başladığınızda, en temel terimlerin bile kafa karıştıracak kadar benzer hale gelebildiğiyle karşılaşabilirsiniz. Bazı zamanlar, bazı yazarlar bunlardan kimisini birbirinin yerine kullanabilir. Ve diğer zamanlardaysa fosil sanayisinin halkla ilişkiler çalışmaları bunu sizin kafanızı karıştırmak için kullanabilir.
İklim Finansmanı
Belki de tüm para terimlerinin en kafa karıştırıcısı olan iklim finansmanı, iklim değişikliğine karşı mücadeleye akan tüm sermaye ile ilgili operasyonları ifade eder. Bu kaynaklar, azaltım, uyum, kayıp & hasar, iklim adaleti hareketlerine… fosil çağından çıkmamıza yardımcı olan herhangi bir şeye, akabilir.
İklim finansmanı; özel veya kamu aktörlerinin, bir iklim acil durumunda olduğumuzu ve çözümlerin gerçeğe dönüşmesi için kaynaklara ihtiyaç duyulduğunu anladıklarında yaptığı şeydir.
Fosil Finansmanı
Fosil finansmanı, iklim finansmanının aksine, iklimi yok eden faaliyetlerle sonuçlanan tüm para akışını ifade eder. Bunlar sondaj operasyonları, kömür santrali inşaatları ile madenler, boru hatları, havalimanı genişletmeleri olabilir… ama aynı zamanda iklimi inkar eden adaylara ve iklimi yok eden şirketler lehine, yollar veya halkla ilişkiler kampanyaları gibi yan operasyonlara bağışlanan herhangi bir paradır.
Para Hattı
Petrol ve gaz gibi, para da neredeyse hiçbir zaman üretildiği yerde kullanılmaz. Hareket etmesi, taşınması ve dağıtılması gerekir. Bunu yapabilmek için koca bir küresel sistem mevcuttur. Bir yerde fosil yakıt operasyonlarına yatırılan para; bankalar, yatırım fonları veya diğer finans kurumları ve ondan da önce kamu ve özel yatırımcılardan gelir. Ekseriyetle, bu yatırımcılar Küresel Kuzey’den Küresel Güney’e yatırım yapmak için gelirler (ve ganimetlerle evlerine dönerler).
Bu hatta ilerlemeye başlayınca – söz gelimi bir fosil yakıt projesinin gerçekleşmesini sağlayan unsurları incelemeye başlayınca- para kaynakları da kendini göstermeye başlayacaktır. İklim kriziyle mücadelede işte o para hattı ana hedeflerimizden biri olmalı.
Finansal Kurumlar
Bunlar paranın bekçileridir. Paranın nereye gideceğine ve gitmeyeceğine karar verenlerdir. Çoğunlukla perakende bankacılıktan (geleneksel ve dijital olanlar dahil), yatırım bankalarından ve fonlarından, merkez bankalarından, kredi sağlayıcılarından, sigorta şirketlerinden ve brokerlerden bahsediyoruz. Yeni bir fosil yakıt projesi yatırım aldığında bunun finans kurumları tarafından yapıldığı üzerine bahse girebilirsiniz.
👀Begüm’ün bankası onun parasıyla fosil yakıt şirketlerine finansman sağlıyor.
⚠️Peki sen bankanın, senin paranla ne yaptığını biliyor musun?
✍️Bankanın #kirlihesaplar'a son vermesi ve #DumansızParaSahası'na katılması için imzala!
➡️https://t.co/NnNBCU6bFd pic.twitter.com/dN5BLFDobh
— 350 Türkiye (@350turkiye) March 16, 2022
Kalkınma Bankaları (ve kooperatifler)
Tüm finansal kurumlar arasında, kalkınma bankaları iklim hareketi açısından en ilgi çekici olanlardan bazıları. Neden mi? Çünkü bunlar sıklıkla kamuya ait! Devletler, bölgeler ya da eyalet veya bölge grupları, onları ya doğrudan ya da büyük bağışlar yoluyla kontrol eder. Genellikle finansal hizmetlere ek olarak teknik yardım da sunarlar.
Kalkınma bankaları, paralarını, az gelişmiş bölgelerin daha gelişmiş bölgeleri yakalamasına yardımcı olması beklenen uzun vadeli projelere yatırır; ancak konu her zaman bu değildir. Gerçekte bu bölgeleri daha savunmasız kılan fosil yakıt “gelişmeleri” de bunu gösterir.
Yatırım/Tasfiye (Investment / Divestment)
Bu noktada, net olması gereken bir şey vardır: para hareket eder. Ve hareket ettikçe, (projelere, gelişmelere, eyleme) dönüşür. Yatırım hakkında konuştuğumuzda, bir projeye tahsis edilen (taşınan) paradan bahsediyoruz. Ve biz bunun bir fosil projesi olmasını istemiyoruz!
Bunun tersi “tasfiye”(divestment) olur. Bu, bir para bekçisinin bir fosil projesinden geri çekilmeye veya paralarını tahsis etmeyi bırakmaya karar verdiği zamandır. Daha sonra başka bir yere yeniden yatırım yapabilirler!
Terk Edilen Varlık (Stranded Asset)
Varlık sermaye “üreten” bir şeydir. Örneğin, bir dükkan bir varlıktır. Zaman içinde sizin ve aileniz adına bir gelir yaratacağı ümidiyle bir dükkan satın alabilirsiniz.
Boru hatları, kömür madenleri, havaalanları ve petrol sahaları da birer varlıktır. Şirketler bunları, sahip oldukları şirketlere zamanla bir gelir getireceklerini umarak satın alırlar. Ama hiçbir şey sonsuza kadar sürmez!
Bir varlık artık gelir üretemediğinde, (artık gelir üretmediği için!) kimse onu satın almak istemez anlamında, “terk edilmiş” olur. Pek çok araştırmanın işaret ettiği, giderek daha da fazla insanın farkına vardığı üzere fosil yakıt yakmayı bırakmamız(ve buna karşı çıkmamız!) gerekiyor, fosil varlıklar tükeniyor. Terk edilmiş hale geliyorlar. Ve elbette o günün gelmesini dört gözle bekliyoruz!
Yeşil Aklama (Greenwashing)
Kâr için gezegeni yok edici faaliyetlere para harcamak pek popüler sayılmaz. Kirletici endüstriler ve onlara yatırım yapanlar, insan gücünün bu iş modellerini alaşağı edeceğini bilir. Bu nedenledir ki sık sık kamuoyunun kafasını yalan ve yanlış bilgilendirme taktikleri ile karıştırmaya çalışırlar. Yeşil Aklama da bunlardan biridir.
Kirleticiler veya onların fon sağlayıcıları, sosyal ehliyetlerini güçlendirmek için iklimi yok etmeyen bir projeyi, eylemi veya kararı orantısız bir şekilde vurguladığında Yeşil Aklamadan bahsetmiş oluyoruz. İnsanları, medyayı ve kuruluşları odadaki fil -yani- fosil yakıtların yaşanabilir herhangi bir gelecekle bağdaşmadığı gerçeği yerine, bu vakalara odaklanmaları için kandırmaya çalışacaklar.
(İngilizce’den çeviri. Metnin aslı için tıklayın)