Resmi veriler, Çin’de kömür sektörünün beklenenden daha hızlı daraldığını gösteriyor.

Çin Ulusal İstatistik Dairesi bugün “2016 Ekonomik ve Sosyal Kalkınma İstatistik Bildirisi”ni yayımladı (Çince). Bildiri, ardı ardına iki yıl düşen Çin kömür tüketiminin, üçüncü kez 2016 yılında da  %4,7 oranında düşmeye devam ettiğini ortaya koydu. Bu, 2014 yılından beri yaşanan  en büyük yıllık düşüşü (2014’te -2,9%, 2015’te -3,7%) teşkil ediyor.

Güneş ve rüzgar sektörüyse büyük hızla büyümeye devam etti; güneş enerjisi kurulu gücü 2016’da %81,6 artarak 77GW’a ve rüzgar kurulu gücü %13,2 artarak 149GW’a ulaştı.

Ancak, yenilenebilir elektriğin şebekeye ulaşmasının önündeki problemlerin devam etmesi sebebiyle, yenilenebilir santrallerin üretiminden kesinti oranı hâlâ yüksek. Geçtiğimiz yıl Çin’de, rüzgar ve güneşe dayalı 57,1 TW/saat enerji ziyan edildi ve bu rakam Danimarka ve İrlanda’nın 2015 yılı toplam üretimine eşit.

2014’den bu yana kömür tüketiminde en büyük yıllık düşüş

2016 yılında, Çin’de kömür tüketiminin %4,7 oranında düşmesiyle birlikte, 2016 yılı kömür tüketimi oranın ardı ardına düştüğü üçüncü yıl oldu.  

Kömürün Çin enerji karmasındaki payı, 2015’te %64’ten 2016’da %62’ye inerek, düşüşünü devam ettirdi. Tedarik tarafındaysa, Çin 2016 yılında 2015’ten %9 daha az kömür üretti ve toplam kömür üretimi 3,41 milyar tona düştü. (Bkz. Şekil 1)

Veriler, uzmanlar ve Çin resmi yetkililerinin Çin’deki kömür tüketiminin  2014 yılı civarında zirve yaptığı çıkarımını destekliyor. Veriler, 2014 yılından bu yana yaşanan yıllık kömür tüketimindeki en büyük düşüşüne işaret ederken, Çin ekonomisini enerji yoğun ağır endüstrilere duyulan talebin artmasına yol açan altyapı yatırımları ile canlandırmaya devam ettiği takdirde, kömür talebinde yeniden bir yükseliş olacağına dair pek de gerçekçi olmayan spekülasyonlar ise devam ediyor.

Şekil 1: Kömür üretimi, Kömür tüketimi ve kömürün enerji karmasındaki payı, 2009-2016 Yeşil: Kömür üretimi (milyar ton) Mavi: Kömür tüketimi (milyar ton) Sarı: Kömürün enerji karmasındaki payı (%) Kaynak: Ulusal İstatistik Dairesi, Çin Enerji Yıllığı 2015

Çin’de kömür tüketiminin yeniden yükselişe geçme ihtimali var mı? Çinli uzmanların yanıtları:

• Xu Zhaoyuan, Çin Devlet Konseyi Kalkınma Araştırma Merkezi, Endüstriyel Ekonomi Departmanı, Araştırma Bölümü Başkanı

 “Kömür tüketiminin önümüzdeki birkaç yıl içinde yeniden yükselişe geçeceğini sanmıyorum, hatta durağan bir noktada kalacaktır, yani sabit kalacak ya da yavaşça düşecektir. Bunun nedeni enerji yoğun endüstrilere yapılan yatırımların büyük oranda azalması ve yeniden artma ihtimalinin az olması. Özellikle Çin ekonomisinin “yeni bir normal döneme” – toplam enerji talebinin yeniden artması muhtemel olmayan ölçülü bir büyüme dönemine girmesi de nedenler arasındadır. Ayrıca, önümüzdeki yıllarda temiz enerji hızla büyümeye devam edecek, kaynak ve çevresel kısıtlamalardan dolayı enerji yoğun endüstriler küçülmeye devam edecek.”

• LIN Boqiang, Xiamen Üniversitesi, Çin Enerji Politikaları Çalışmaları Enstitüsü Dekanı

“Çin’de kömür tüketimi hâlâ ekonomik büyüme ile doğru ilişkili. 2016’da Çin kömür tüketimindeki düşüş, ekonomik yapıdaki değişiklik ve temiz enerjideki artışın bir sonucuydu. Her halükarda, Çin’in enerji sistemi karbonsuzlaşmaya devam edecek ve kömürün Çin enerji karmasındaki payı küçülmeye devam edecek.”

Kömür tüketimindeki genel düşüşe rağmen kömür ithalatı %25 arttı

Çin’in net kömür ithalatı, 2015 yılı rakamından %25,2 artarak, 2016 yılında 255 milyon tona (Mt) ulaştı. İthalat rakamları daha önce 2014’te (-11%) ve 2015’te (-30%) düşmüştü, ancak Çin hükümetinin yerli kömür üretimini de büyük oranda azaltan, yerli kömür sektörünün kapasite aşımını azaltma politikasına bağlı olarak 2016’da yeniden yükselişe geçti.

Kömür ithalatındaki yükseliş 2017’de devam edecek mi? Çinli uzmanların görüşleri:

Bir Çin düşünce kuruluşu olan Kömür Stratejik Planlama Araştırma Enstitüsü’nün yaptığı bir çalışmaya göre, yerli kömür sektöründeki kapasite aşımıyla başa çıkmak için tasarlanan hükümet politikaları, 200 milyon tondan büyük stok eritti ve kömür şirketlerinin yıllık çalışma günlerini 2016 yılında 330’dan 270’e düşürdü.

Bunun sonucunda, üretim 2016’da %9 azaldı, üretim ve tüketim arasında büyük bir fark meydana geldi ve kömür fiyatında artışa neden olarak, ardı ardına üç yıl boyunca düşen ithalat rakamlarının 2016’da yükselmesine yol açtı.

Ancak, bu çalışma yaşanan artışa rağmen, termik santral, çelik ve inşaat malzemeleri sektörlerindeki kömür talebinin giderek azaldığını ortaya koyuyor. Bu sektörler 2015 yılında Çin kömür tüketiminin hemen hemen %80’ini teşkil ediyordu ve bu sektörlerin uzun dönem talepleri düşmeye devam edecek: Çin termik santral sektörü yönetmeliklerini sıkılaştırdı ve bu sektör Çin kömür tüketimin yaklaşık yarısına tekabül ediyor. Ham çelik kapasitesi önümüzdeki beş yıl içinde %12 ila %19 azaltılacak ve talebi daha da düşürecek. İnşaat sektöründe ise, kömür talebi şimdiden zirve yapmaya başladı ve ardından kademeli olarak düşecektir.

Çalışma, Çin kömür talebinin 4 milyar ton civarında sabitleneceği ve bunun da tamamının yerli arzla karşılanabileceği sonucuna varıyor. Önümüzdeki yıllarda Çin yerli kömür talebi ve arzı arasında bir denge tutturduğunda, kömür ithalatı da düşmesi bekleniyor.

Yenilenebilirlerin performansı güçlü ama yolunda engeller var

2016 yılında, Çin dünyanın en çok rüzgar ve güneş enerjisi kurulu gücünü devreye sokan ülkesi oldu. 2016’da güneş kurulu gücü %81.6 artarak 77GW’a ve rüzgar kurulu gücü 13,2% artarak 149 GW’a ulaştı.

Üretimden kesinti (curtailment) rüzgar ve güneş enerjisi sektörü için zorlu bir konu olmaya devam ediyor.  Geçtiğimiz ay Ulusal Enerji İdaresi’nin yayımladığı verilere göre, ulusal rüzgar enerjisi üretimden kesinti oranı 2015’de %15’ten 2016’da %17’e çıktı, yani 2016’da rüzgar enerjisiyle üretilen elektriğin %17’si şebekeye entegre edilmedi – ve kullanılmadı. Bir karşılaştırma yapılırsa, örneğin Danimarka gibi ülkeler rüzgar enerjisiyle üretilen elektriğin neredeyse tümünü şebekeye entegre ediyor. (Bkz. Şekil 2)

Şekil 2: Belirli ülkelerde rüzgar enerjisi payı ve üretimden kesinti 2012-2015 Lacivert: Enerji karmasındaki rüzgar enerjisi payı (sol eksen) Mavi: Üretimden kesinti oranı (sağ eksen) Kaynak: IEA

Güneş ve rüzgar projelerinin en yoğunlaştığı yerler olan beş Kuzeydoğu eyaletinde (Shaanxi, Gansu, Qinghai, Ningxia ve Xinjiang), üretimden kesinti oranları rüzgar için %33,34 ve güneş için %19,81’i buldu.

Greenpeace’in yaptığı yeni bir araştırmaya göre, Çin’in 2016 yılında boşa giden rüzgar enerjisi İspanya’nın 2015’te rüzgardan ürettiği toplam elektrik miktarına eşit. 2016’da meydana gelen üretimden kesinti Çin rüzgar enerjisi şirketlerine 3,5 milyar ABD dolarına mâl oldu.