Bozuk bir sistemden başka bir bozuk sisteme geçmemeliyiz. İklim krizine karşı mücadele aynı zamanda bir adalet mücadelesidir: Yenilenebilir enerjiye herkesin erişebilmesini sağlamak için sürecin bir parçası olarak sosyal, çevresel ve toplumsal adalet konularının da ele alınması gerekiyor.
“Adil bir geçişin” gerçekte nasıl olacağının anlaşılmasına yardımcı olmak amacıyla, gerçekleşmesi gerekenleri ana hatlarıyla ortaya koyan altı nokta belirledik:
1. Yenilenebilir enerji çözümlerinin emisyonların azaltılmasına doğrudan bir etkisi olmalıdır
İklim krizinin ana nedeni olan fosil yakıtlar küresel emisyonların %90’ından fazlasını oluşturuyor. Siyasi liderlerden, fosil yakıtların aşamalı olarak terk edilmesinin yanı sıra 2030 yılına kadar yenilenebilir enerji kapasitesinin üç katına çıkarılması ve enerji verimliliğinin iki katına çıkarılması için acilen harekete geçmelerini talep etmeliyiz. Bu hedefleri ertelemeye ve görüşmeleri başka bir yöne kaydırmaya yönelik her türlü girişim iklim krizini daha da kötüleştirme riskini doğuruyor.
Fosil yakıt endüstrisi tarafından pazarlanmaya çalışılan Karbon Yakalama ve Depolama (CCS) gibi kanıtlanmamış yöntemlere de şüpheyle yaklaşmalıyız. Petrol endüstrisi, iklim değişikliği konusunda gerçekten harekete geçmekten çok, iklim değişikliği konusunda harekete geçiyormuş gibi görünmeyi tercih ediyor. Bu nedenle ihtiyaç duyduğumuz çözümler konusunda onları sorumlu tutmalıyız. Bu teknolojiler, özellikle de Afrika, Güney Amerika ve Asya’nın bazı kesimlerindeki ülkelerde, çoğu durumda hâlâ çok pahalı ve inşa edilmesi zor. Bu kanıtlanmamış yöntemler, iflas eden fosil yakıt endüstrisinin ömrünü uzatma riskini doğuruyor.
2. Yenilenebilir enerji çözümleri herkes tarafından erişilebilir olmalı
Tarih bize gösteriyor ki, zengin ülkeler yoksul ülkelerde fosil yakıt çıkardığında, iklim krizinin derinleşmesinin yanı sıra sosyal ve ekonomik eşitsizliklerin daha da artması gibi sonuçlar ortaya çıkıyor. Eşitsizlikleri daha da kötüleştiren sistemlerin benzerlerini tekrarlamaktansa, pahalı ve bireysel ulaşım teknolojilerinin yerine uygun fiyatlı ve enerji tasarrufu sağlayan çözümleri desteklemeliyiz.
Ayrıca karar alma yetkisinin elit bir azınlığın değil, çoğunluğun elinde olmasını sağlamalıyız. İnsanlar karar alma sürecine aktif olarak katılmalı. Topluluk merkezli, topluluk tarafından yönetilen ve topluluğa ait yenilenebilir enerji projeleri , iklim adaletine doğru adım atmamızı sağlayacak modellerdir. Yenilenebilir enerji çözümleri, iklim krizinde ön saflarda yer alan toplulukların haklarını gözetmeli ve onlara yakın yerlerde gerçekleştirilmelidir. Ama diğer taraftan bu çözümler, yerli halkların toprak haklarını ve geçim kaynaklarını tehdit etmemelidir. Örneğin, kilometrelerce uzunlukta boru hatları, uzun mesafeli planlama ve merkezi bir yönetim gerektirmeyen güneş ve rüzgar gibi enerjiler tercih edilmelidir. Bu sayede, zengin ve ayrıcalıklı kesimin enerjiyi eşitsiz kontrol etmesini, erişmesini ve kullanmasını geride bırakma konusunda adımlar atabiliriz.
Benin’de 2023 Afrika Günü sırasında topluluk merkezli yenilenebilir enerjiler talep eden bir kadın
3. Yenilenebilir enerji çözümlerinin masraflarını karşılama sorumluluğu, tarihsel olarak iklim krizine en fazla katkıda bulunan ülkelere ait olmalı
Tarihsel olarak iklim krizinden sorumlu olmayan ülkeler iklim krizinin en kötü etkilerine maruz kalıyor. Zengin ülkelerdeki hükümetleri, iklim krizinden en az sorumlu olan ve etkilerine karşı en savunmasız durumdaki ülkelere kaynak transfer edilmesine öncelik vermeye zorlamalıyız. Başka bir deyişle, paranın, iklim krizine neden olanlardan olmayanlara doğru akması gerekiyor. İklim krizinden en çok etkilenen topluluklar, maliyeti uygun ve modern yenilenebilir enerjileri benimsemeleri konusunda desteklenmelidir.
4. Yenilenebilir enerji projeleri inşa ederken bozuk bir sistemin yerine başka bir bozuk sistem koyamayız
Afrika, Latin Amerika ve Asya’nın bazı bölgelerindeki ülkelere yapılan yatırımların mevcut seviyelerin yedi katına çıkarılması ve bu ülkelerin borçlarının silinmesi gerekiyor. Yenilenebilir enerji çözümlerini yaygınlaştırdığımızda, hammaddelere ve madenlere olan talep kaçınılmaz olarak artacak. Hem bu alanlarda demokratik ve şeffaf düzenlemeler yapılması gerekiyor, hem de yolumuzda ilerlerken bu malzemelere olan ihtiyacı azaltmanın yollarını da keşfetmemiz gerekiyor. Şu anda yenilenebilir enerji malzemelerini geri dönüştürmek, atmaktan birkaç kat daha pahalıya mal oluyor. Birçok durumda, geri dönüştürme için gerekli araçlar bile henüz mevcut değil. Hükümetlerin ve özel sektörün, atma yerine geri dönüşümü teşvik etmek için harekete geçmesi gerekiyor.
5. Yenilenebilir enerji çözümleri herkese temiz hava, su ve sağlıklı bir çevre sağlamalıdır
Topluluklar için yaşamsal öneme sahip olan tarım arazilerini koruyan, önemli gıda ve su kaynaklarını muhafaza eden çözümlere yatırım yapmak için elimizden geleni yapmalıyız. Ormanların yok edilmesine karşı koyabilecek yenilenebilir enerji projeleri için ulusal ve uluslararası düzeyde açık politikalara ihtiyacımız var.
6. En önemli aşama: Uygulama
İklim krizinin mevcut ölçeğinde bir sorunu çözebilecek olan tek bir teknoloji, politika veya yatırım yok. İhtiyacımız olan geçişi sağlamak için birçok farklı tamamlayıcı çözüme ihtiyacımız olacak. Bir yenilenebilir enerji projesinin ne kadar adil olduğu kullanılan teknolojiye göre değil, bu projenin nasıl ve nerede kullanılacağına göre belirlenir. Bir yenilenebilir enerji çözümü, ancak topluluğun ihtiyaçlarına uygunsa ve insanların haklarını destekleyecek şekilde yaygınlaştırılırsa adil olabilir.
COP28’de, 1,5°C hedefiyle uyumlu olan küresel bir yenilenebilir enerji hedefi ön plana çıktı ve konferansın nihai metninde kabul edilmesi olası şekilde konumlandırıldı. Bu hedef, rotamızı olması gereken yöne tekrar çevirme ve bizi yolumuza geri döndürme vaadini taşıyor. Dünyanın kömür, petrol ve doğalgazı nasıl hızlı bir şekilde sonlandırabileceğini ve %100 yenilenebilir enerjiye adil ve eşit bir şekilde nasıl geçebileceği üzerine araştırma yaptık ve bunu anlatan çığır açıcı bir rapor yazdık.