Avrupa’nın en kuzeyinde, kültürü Finler, İsveçliler ve Vikinglerden önce var olan Saami halkı yaşıyor. İsveç, Finlandiya, Norveç ve Rusya’nın Kuzey Kutup bölgesinde yaşayan bu halk, binlerce yıldır en sert hava koşullarında hayatta kalıyor. Ancak değişen iklim, Saami halkı için hayatı daha da zorlaştırdı. Bu halk artık Kuzey Kutbu’nda, daha sıcak ve gittikçe tahmin edilemez bir seyr alan koşullarla mücadele ediyor.
Bu ve daha fazla hikayeye ulaşmak için “Halkın 1,5° Dosyası”nı indirebilir (pdf) veya 1.5°C sitemizi ziyaret edebilirsiniz.
Kuzey Kutbu, küresel ortalamanın iki katı hızla ısınıyor. Vaziyeti öngörülemeyen buz tabakaları, donmuş göllerdeki geleneksel rotaları tehlikeli hâle getiriyor. İnsanlar ve ren geyiklerinin olağan dışı ince buz nedeniyle boğulduğu bile oldu. Bu yılın başlarında, Grönland’ın kuzeyinde Arktik’in en kuvvetli ve en kalın deniz buz tabakasının, bilindiği kadarıyla tarihte ilk defa parçalanmaya başlaması, bilim insanlarını telaşa düşürdü. Bu yaz Kuzey Kutup Dairesi içinde gerçekleşen öngörülemeyen kuraklık ve orman yangınları, ren geyiklerinin kışlık otlak alanlarına ciddi zararlar verdi. Bu durumun toparlanması onlarca yıl sürecek.
Ren geyikleri, Saami halkı için yaşamın vazgeçilmez bir parçası. Ren geyiklerini taşıma, süt ve et üretimi için kullanıyorlar. Ren geyiği sürülerini otlatmaya dair geleneksel bilgi nesilden nesile aktarılıyor. Buna aşırı hava durumu dalgalanmaları sırasında arazinin nasıl kullanılacağı bilgisi de dahil. Ancak, sıcaklıklardaki hızlı ve ciddi artış nedeniyle, Saami ren geyiği çobanları zor durumda.
Photo: Mose Agestam
Jonas Vannar, bir Saami ren geyiği çobanı olarak karşılaştığı zorlukları anlatıyor. Kuzey Kutup Bölgesinde ısınma ve ormansızlaşmanın artması nedeniyle, ren geyiklerinin liken bulması zorlaştı. Liken, ren geyiklerinin ana besin kaynağı.
Vannar, “Bir ren geyiği çobanı olarak, ren geyiklerinin yiyeceklerini kendi başlarına bulabilmelerine ihtiyaç duyarsın. Karın altındaki likenin kokusunu alırlar. Ancak kışın hava ısındığında ve sonra tekrar soğuduğunda, yerde buz katmanları birikir. Ren geyikleri bu buz katmanları arasında kalan likenin kokusunu alamazlar. Bu nedenle ağaçlarda asılı olan likenleri aramaya başlarlar. […] Bu ise ormancılık sektörüyle olan ihtilafı daha da şiddetlendirir; çünkü likenler çoğunlukla yaşlı ağaçlarda büyür. Ormanı kestiğinizde, ağaçlarda asılı liken de yok olur.” diyor. Vannar, ren geyiklerinin açlık nedeniyle kollarında ölmesine tanık oldu. Bu asla tekrar yaşamak istemediği bir şey.
Ancak Saami halkının karşı karşıya olduğu sorunlar yalnızca iklim değişikliği ile sınırlı değil. Hidroelektrik santral barajları gibi büyük enerji projeleri, yaşam tarzlarını tehdit ediyor. Barajlar, ren geyiklerinin nehir vadileri boyunca uzanan patikalarını kapatıyor ve nehirlerin doğal yataklarını değiştiriyor. Nehirlerin akışı genellikle yaz aylarında kış mevsiminden daha fazla olur. Barajlar, yaz aylarında su biriktiriyor ve bu suyu kışın serbest bırakıyor. Bu durum, buz tabakalarının incelmesini daha da şiddetlendiriyor. Vannar’ın Saami köyü, tüm ren geyiği göç yollarını arazide yukarı taşımak zorunda kaldı.
İklim kriziyle mücadele eden topluluklara destek olun. 1.5°C’nin önemine vurgu yapan etkinlikler düzenleyebilir, raporu karar alıcılara ulaştırarak fosil yakıtlardan bir an önce kurtulmamız gerektiği çağrısını yapabilirsiniz.
1.5°C derece için harekete geçin
1.5°C altında kalma ihtimalimiz gün geçtikçe azalıyor. Yaşamlar tehdit altında – fosilsiz bir geleceğe en hızlı şekilde ulaşmamız lazım. Dünyanın dört bir yanında yükselen hikayeleri okumak için Halkın 1.5°C Dosyası’nı indirin.