Bu yazı, küresel finans sisteminin iklim çöküşünü destekleyişini ve finanse edişini ele alan Fosil Parası serisinin ikinci makalesidir. İlk makaleyi buradan okuyun ve bizi izlemeye devam edin!

FOSİL YAKIT PARA HATTI

Kendinizi yanmış bir manzaranın içinde hayal edin. Etrafınızdaki her şey kapkara olmuş. Ağaç kökleri, harabeye dönmüş evler ve kurumuş bir dere yatağı. Kesif bir duman kokusu her yere yayılmış ve karanlık tepelerin ardındaki gökyüzü kızıla dönmüş. Bu alanın ortasında ise diğer her şey gibi kapkara olmuş, büyük bir boru hattının girişini görüyorsunuz. O derinleşen karartıdan çıkan bir madde anında alev alıyor ve etrafınızdaki alevleri daha da büyütüyor. Boru hattı tepelere değin uzanıyor.

Şimdi ise kendinizi yeşil bir alanda hayal edin. O kapkara boru hattı, ufkun bir ucundan diğer ucuna önünüzde uzanıyor. Arada bir küçük bir sızıntıdan yanıcı bir madde yere damlıyor. Damladığı anlarda etrafta küçük yangınlar meydana getiriyor ve bu yangınlar halen söndürülebilir nitelikte. Ancak, alevler gitgide sıklaşıyor. Uzaklarda, ufkun ötesinde, kara dumanların oluşturduğu sevimsiz bulutlar her zamankinden daha sık belirmeye başlıyor. Boru hattının tehlikeli olduğunu biliyorsunuz ve bu konuda bir şey yapmanız gerektiğinin farkındasınız.

Yangını durduracak olan şeyin, maddenin akışını kesmek olduğunu anlamak için dahi olmak gerekmiyor. Boru hattı durdurulmalı. Bu, tek başınıza yapabileceğiniz bir şey değil; bunu ancak paydaşlarınızla birlikte başarabilirsiniz.

Mevcut fosil yakıt ekonomisinde finans sisteminin rolünü düşündüğümde aklıma küçük metaforik bir görüntü geliyor. Bu resimde, bundan etkilenen insanlar (şimdi ve geçmişte) var; yıkım var; bu yıkımı besleyen kaynakları taşıyan bir boru hattı var. Ve bu boru hattı, etkilerini ilk elden yaşayan kişilerin görüş açısından bakıldığında uzaklarda gözden kayboluyor. Hattın diğer ucunda kimin olduğunu göremiyorlar.

Sana diğer ucunda kimin olduğunu söyleyelim. Boru hattı, paralarını fosil yakıt girişimlerine yatıran kişilerin ayak ucundan başlıyor. Boru hattına boyunca aslında onların paralı geçiyor ve diğer uçta yangını körükleyen de bu. Yanıcı madde bu. Ve bu kişiler paralarını boru hattına yatırıyorlar, çünkü bunun sonucunda daha çok para kazanmayı umuyorlar. İşte kırmaya niyetli olduğumuz kısır döngü budur.

O halde, boru hattının diğer ucundaysan veya bu yolun herhangi bir yerinde bulunuyorsan bu konu seni de ilgilendiriyor demektir.

 

Onlar kim?

Bankalar

Bankalar, kamuya ait veya daha sıklıkla özel olabilen finansal kurumlardır. Çoğu bankanın iki temel faaliyet alanı bulunur: bir taraftan müşterilerinin hesaplarında para tutarken, diğer taraftan faiz karşılığında diğer kişilere kredi verirler. Bunlara ilaveten, sıklıkla yatırımlar yaparlar (gerek doğrudan gerekse belirli bir iş faaliyeti üzerinden) veya kişilere yatırım danışmanlığı yaparlar. Biz böyle bankalara yatırım bankaları diyoruz. Paralarını (müşterilerini) boru hattına en çok yönlendirenler bunlardır.

Bazı bankalar fosil boru hatlarına BÜYÜK MİKTARDA para yatırırken, bazıları az yatırır. Bazıları ise, halkın gücü neticesinde boru hattının geleceğe yönelik uygun bir yatırım olmadığını anladıkları için bu alana yatırım yapmaktan kaçınırlar.

Reclaim Finance’ın Banking on Climate Chaos raporuna ve Wall of Shame makalesine göre bu alanda en fazla finansaman sağlayan bankalar aşağıdakilerdir:

• JPMorgan Chase (ABD)
• Citi (ABD)
• Wells Fargo (ABD)
• Barclays (BK)
• ICBC (Çin)
• BNP Paribas (Fransa)
• MUFG (Japonya)

Varlık Yöneticileri

Varlık Yöneticileri kendi parasını yatırmak yerine diğer insanların yatırımlarını yönetme konusunda uzmanlaşmış finans kurumlarıdır. Söz konusu parayı nereye kanalize edeceklerine karar vermeleri ve BÜYÜK MİKTARDA parayı kolektif bir şekilde yönetmeleri nedeniyle, bu kurumlar finans sisteminde ve fosil para hattında önemli aktörlerdir.

InfluenceMap ve ReclaimFinance’e göre, dünyanın en büyük yatırım yöneticileri aynı zamanda iklim yıkımına en büyük katkı sağlayanlardır. Bunların arasında şunlar yer alır:

• BlackRock (ABD)
• Fidelity (ABD)
• Goldman Sachs (ABD)

Emeklilik yatırım fonları

Emeklilik yatırım fonları da esasen yatırım yönetimi kapsamında olmakla birlikte bazı konularda farklılık gösterirler, çünkü bunlar çoğunlukla çalışanların uzun vadeli yatırımlarını yönetirler. Dünyanın en büyük sermayedarlarından bazıları emeklilik yatırım fonlarıdır ve bu nedenle küresel finans sisteminde çok önemli bir rol oynarlar. Sadece bununla da kalmaz: misyonları gereği çalışanların parasına sahip çıkmaları nedeniyle, bu çalışanların geleceğini koruma konusunda etik sınırlara sahiptirler (sahip olmalıdırlar).

Uzun vadeli yatırım şartları nedeniyle değişiklik yapma konusunda atak davranmazlar. Fosil yakıtlardan onları çıkarmak zor olsa da, bir kez başarıldığında çoğunlukla kalıcı olur!

Sigorta şirketleri

Sigorta şirketleri tüm boru hattı işinde önemli bir role sahiptir. Bunlar, yatırımcıları finansal kayıplara karşı koruyan şirketlerdir. Müşteri (bu durumda fosil yakıt endüstrisi) sigortacıya belirli bir miktar para öder ve bazı risk durumlarının gerçekleşmesi halinde sigortacının kaybı karşılaması konusunda anlaşır. Örneğin, evinizi yangına karşı sigortalayabilirsiniz ve şayet yangın ÇIKARSA sigortacı yenileme masraflarını karşılar.

Sigorta şirketlerinin desteği olmadan çoğu fosil yakıt projesine girişmek çok riskli olacaktır ve yatırımcıları buna çekmekte zorlanacaklardır. Sigorta şirketleri fosil yakıt endüstrisinin mihenk taşıdır.

Teşvikler

Oil Change International‘a göre, teşvikler “fosil yakıt enerji üretim maliyetlerini düşürmek, enerji üreticilerinin aldığı fiyatı artırmak veya enerji tüketicilerinin ödediği fiyatı düşürmek için gerçekleştirilen devlet müdahalesidir”. Çoğu zaman bu teşvikler, yakıt maliyetlerini düşürmek için yapılan vergi indirimleri veya doğrudan ödemelerdir. Aynı zamanda, ABD’nin elindeki parayı boru hattına yatırma yollarından biridir. 2022 yılında yapılan bir çalışmaya göre, dünya genelinde her yıl yaklaşık 1,8 trilyon doların bu teşvikler için harcandığı tahmin edilmektedir.

Kalkınma bankaları

Kalkınma bankaları, ekonomik kalkınmayı geliştirmesi hedeflenen projeler için fon sağlayan kurumlardır. Bu projeler ticari değildir ve kalkınma bankaları genellikle ülkelere veya uluslarüstü örgütlere ait kamu kuruluşlarıdır. İkinci gruptakilere Çok Taraflı Kalkınma Bankaları (MDB) denilmektedir.

Dünyanın en büyük kalkınma bankalarından bazıları, fosil yakıtların bir kısmına veya tamamına finansman sağlamayı kesme kararı almasına rağmen henüz bu sözlerini eyleme geçirdiklerine şahit olmadık. Kasım 2021’de dünyanın kamu kalkınma bankalarından birçoğu, temiz enerji için sağladıkları finansmanın “hızını ve kapsamını artırmak” için bir sözleşme imzalarken, fosil yakıtlardan aşamalı olarak çekilmeyi reddetmiştir.

Dünyanın en büyük kalkınma bankalarından bazıları şunlardır:

• The World Bank Group
• The Inter-American Development Bank Group
• The European Investment Bank
• The China Development Bank
• The Asian Development Bank
• The African Development Bank