Finansal düşünce kuruluşu Carbon Tracker’ın yayımladığı yeni bir rapora göre, AB’nin her beş kömürlü termik santralinden dördü kâr getirmiyor ve işletmeler sadece bu yıl 6,6 milyar Euro kayıp yaşayabilir.

Rapor, yüksek teşvikler olmadan, sanayinin, maliyeti giderek düşen rüzgâr ve güneş enerjisi ile geçici olarak ucuzlayan doğal gaz gücünün yarattığı uzun süreli rekabete dayanamayacağını ortaya koyuyor ve yatırımcıları ve politika yapıcıları kömür kullanımının 2030 yılına kadar tamamen durdurulmasına yönelik hazırlık yapmaları konusunda uyarıyor.

Uzun vadede kömürü desteklemeyi tercih etmeleri durumunda, hükümetlerin çetin sorunlarla karşılaşacağı ifade edilen raporda, hükümetlerin şu seçeneklerden birini seçmek zorunda kalacağı vurgulanıyor: Maliyetleri işletmelere yüklemek ve hissedar değerini yok etmek; maliyetleri tüketicilere yüklemek ve faturaların yükselmesine neden olmak; ya da maliyetleri borç veya vergilerle karşılamak.

Carbon Tracker’ın Enerji & İşletmeler Bölümü Başkanı ve söz konusu raporun yazarlarından birisi olan Matt Gray şunları ifade etti:

“AB’nin kömür üreticileri nakit para kaybediyorlar, çünkü giderek ucuzlayan yenilenebilir enerjiler ve doğal gaz gücü ile rekabet edemiyorlar ve bu durum daha da kötüleşecek. Karar vericiler ve yatırımcılar en geç 2030 yılına kadar kömür kullanımını tamamen durdurmaya yönelik hazırlık yapmalılar.”   

Carbon Tracker, aktif varlık odaklı finansal modeller kullanarak AB içerisindeki her kömür santralinin işletim ekonomisini ve 2019’da karşı karşıya kaldıkları kayıpları inceleyerek şu bulgulara ulaştı:

Termik santrallerin %79’u zarar ediyor

Bu yıl, AB’nin taş kömürü üretimi 2018 yılından bu yana %39 oranında azaldı ve bu da “aşırı düşük kullanım oranlarına” yol açtı. Diğer yandan, linyit üretimi %20 oranında düştü. Carbon Tracker’ın hesaplamalarına göre, toplam linyit üretiminin %84’ü ile taş kömürü üretiminin %76’sı kâr getirmeyen durumda ve bu sektörler 2019 yılında sırasıyla 3,54 milyar Euro ve 3,03 milyar Euro zararla karşı karşıya.

Kâr getirmeye devam eden kömür santralleri arasında şunlar bulunuyor: nispeten yüksek teşvikler alan Polonya’daki kömür santralleri; Almanya ve Hollanda’daki verimli birimler; yüksek toptan enerji fiyatlarından faydalanan İtalya, Çekya ve Slovenya’daki santraller.

Kömür ekonomisini baltalayan etkenler sadece yenilenebilir enerji kaynakları ve doğal gazla sınırlı değil. İşletmeler, 2021 yılından itibaren AB’nin öngördüğü daha katı hava kalitesi standartlarına uyum sağlayabilmek için, kömür santrallerinin büyük bölümüne pahalı teknolojiler kurmak zorunda kalacaklar. Yükselen karbon fiyatları da maliyetleri artırabilir (bkz. Carbon Tracker’ın “Lignite of the Living Dead” raporu, Aralık 2017.)

Yeni yayımlanan Apocoalypse Now raporu, ekonomik olmayan kömür projeleri yürütmeleri için işletmelere hükümetler tarafından baskı uygulandığı takdirde, hissedarların Polonya’daki bir emsal davayı örnek alarak yasal yollara başvurabilecekleri uyarısında bulunuyor. Bu emsal davada Polonya’daki bir mahkeme, hissedarlar açısından meşru kabul edilemeyecek bir finansal risk doğurduğu gerekçesiyle, 1,2 milyar Euro’luk Ostroleka C elektrik santralinin inşasını durdurmuştu.

İşletmeler, piyasadan çıkış ve kapanış masraflarını güvence altına alabilmek amacıyla, hükümetler nezdinde lobi faaliyetleri yürütüyor. Ancak rapor, bunların mevcut piyasa koşulları altında hukuki olup olmadığını sorguluyor. Rapor, RWE’nin 2022 yılında devre dışı bırakılacak kömür kapasitesi için GW başına 1,2 milyar Euro tazminat ödemesi talep ettiğini ve daha sonra işletmenin, toplamda 16 GW kapasiteye sahip kömür santrallerinin tamamını 2038 yılına kadar kapatması durumunda bu rakamın 19 milyar Euro’ya ulaşacağını ortaya koyuyor.

Carbon Tracker, artık hükümetlerin ve yatırımcıların, kömürü herkesin yararına olacak yöntemlerle devre dışı bırakmaya yönelik planlama yapmaya ağırlık vermesi gerektiğini ve bunun hızlı ve düşük maliyetli bir şekilde yapılabileceğini ifade ediyor. Carbon Tracker, hükümetlerin işletmelere göre daha düşük maliyetle borçlanabilecekleri gerçeğinden hareketle, finansal açıdan sürdürülebilir bir çözüm ortaya koyuyor.

Bu çözüm çerçevesinde, hükümetlerin sağladığı kredinin, işletmelerin bu parayla yenilenebilir enerji tesisleri kurmaları ve sonrasında enerji satışından elde ettikleri gelirle krediyi geri ödemeleri koşuluyla, kömür gücü santrallerinin kapanmasını finanse etmek için kullanılması öngörülüyor. İşletmeler, yenilenebilir enerji tesislerinin kurulması için yerel iş gücünü istihdam edebilir ve kârlarının bir bölümünü toplumların kömür kullanımından uzaklaşmalarına yardımcı olmak amacıyla kullanabilirler.

Bu çözüm, halen büyük ölçüde kömür gücüne bağımlı olan ve yenilenebilir enerjilerin kullanımı konusunda Batı Avrupa ülkelerinin gerisinde kalan Doğu Avrupa ülkeleri için cazip olabilir. Kömürün toplam üretim içerisindeki payı Polonya’da %80, Çekya’da %43 ve Bulgaristan’da ise %39 seviyesindedir.

Matt Gray konuyla ilgili olarak şunları söyledi: