770’ten fazla şirketi kapsayan “Küresel Kömür Çıkış Listesi” yayınlandı.

Liste kömürden yatırımlarını çeken veya çekmeyi planlayan finans kuruluşlarının, doğru bilgiye ulaşabilmesi için hazırlandı.

Bugünkü Bonn’daki İklim Zirvesi’nde, Alman çevre STK’sı Urgewald ve ortakları termik kömür tedarik zincirine katılan şirketlerin kapsamlı bir veri tabanı olan “Küresel Kömür Çıkış Listesi”ni (GCEL-Global Coal Exit List) yayınladı. Finans sektörü tarafından kullanılan kömür veri tabanlarını çoğu sadece 100 şirketi kapsarken, GCEL kömür arama ve madencilik, kömür ticareti ve taşımacılığı, kömürlü elektrik üretimi ve kömürlü termik santral inşaatı alanlarından 770’den fazla şirketi kapsıyor . Kömür sektörü veri tabanı ve grafiklerine www.coalexit.org adresinden erişilebiliyor.

Türkiye, Çin ve Hindistan’ın ardından, dünyanın en fazla planlama aşamasında kömür projesine sahip ülke. GCEL’de yer alan 34 Türk şirketinden 24’ü yeni kömürü termik santral kurmak istiyor. GCEL, Türkiye’deki yeni kömürlü termik santral projelerinde yer alan 7 yabancı şirket de tespit etti. Tüm bu planlar gerçekleştiği takdirde, Türkiye’nin kömürlü termik santral kurulu gücüne 69.492 MW eklenecek. Bu, 4 misli bir artışı anlamına geliyor. Bu projelerin büyük kısmına etkilenen yerel topluluklar tarafından itiraz ediliyor.

 

3,159 MW kömürlü termik santral kurulu gücüne sahip EÜAŞ, Türkiye’nin en büyük elektrik şirketi. 5.800 MW gücünde yeni kömürlü termik santral planlarıyla EÜAŞ, aynı zamanda Türkiye’nin en büyük kömürlü termik santral işletmesi. EÜAŞ Türkiye’nin en büyük linyit rezervine de sahip; 4.8 milyar ton kömürü barındıran Afşin-Elbistan Havzası Türkiye’nin toplam linyit kaynaklarının %33’unu teşkil ediyor.

Urgewald Direktörü Heffa Schuecking:” GCEL’i finans endüstrisine hangi şirketlerden yatırımlarını çekmeleri gerektiğini gösteren kısa bir liste sunmak için geliştirdik. Bankalar ve yatırımcılar kömür sektöründeki yatırımlarını hızlı bir şekilde ve tamamıyla durdurmadıkları sürece 1.5°C derece patikasında devam edilmesi imkansız.” açıklamasında bulundu.

Ama bunu yapabilmeleri için sektördeki şirketlerin kim olduğunu bilmeleri gerekiyor. Schuecking bu konu hakkında: “Kömür şirketlerini ayırt etmek her zaman kolay değil. ‘Lemür Kaynakları’, ‘Gümüş Tek Boynuz Ticaret’ ya da ‘Afrika Çin Güneş Işığı Enerji’ gibi isimlerin arkasına gizlenebiliyorlar. Yaptığımız araştırma, kömürle ilişkili faaliyetlerde bulunan şirketlerin sayısının yatırımcıların sandığından çok daha fazla olduğunu gösterdi. Yatırımların kömür endüstrisinden etkin biçimde geri çekilmesi için sağlam bir şirket veri tabanı gerekiyor ve GCEL’in sağladığı tam da bu”, dedi.

GCEL, şirketlerin yıllık kömür üretimi, kömürün gelirdeki payı, kömürlü termik santral kurulu gücü ve elektrik üretiminde kömürün payı hakkında temel istatistiklerini içeriyor. Bu istatistikler yıllık raporlar, yatırımcı sunumları ve şirket website’leri gibi şirketlere ait kaynaklardan elde edildi. Bütün olarak değerlendirildiğinde, GCEL’de yer alan şirketler küresel kömür üretimin %88’sini ve dünyadaki kömürlü termik santral kurulu gücünün %86’sını teşkil ediyor. AXA Sigorta Kurumsal Sorumluluk Departmanı’ndan Sylvain Vanston’un dediği gibi: “GCEL bugüne kadar gördüğümüz en kapsamlı veri tabanlarından biri. Portföylerinden kömürü çıkarmak isteyen yatırımcılar için harika bir araç.”

 

İlk Geleceği Gören Kömürden Yatırım Çekme Aracı

GCEL’in ayrıcalıklı bir özelliği de şirketlerin kömür madenciliği faaliyetlerini arttırma ya da yeni kömürlü termik santral inşa etme planları hakkında bilgi içermesi. Dolayısıyla, ilk “geleceği gören” kömürden yatırım çekme aracı. GCEL kömür madenciliği faaliyetlerini arttırmayı planlayan 225 şirket ve yeni kömürlü termik santral planlayan 282 şirketi tespit ediyor. Schuecking konu hakkında: “Bu şirketlerin önemli bir kısmının geleneksel kömür endüstrisi aktörleri olmadıklarını gördük”, dedi. Bunun tipik bir örneği çok sayıda faaliyet alanında varlık gösteren ve 9 ülkede toplam 5.800 MW’dan büyük santral inşaat planı bulunan, dünyanın en büyük 26. kömürlü termik santral işletmecisi olan Japon Marubeni şirketi. 350.org’un kurucu Bill McKibben ise:”2017 yılında hala kömürlü termik santral inşaat etmeye devam etmek isteyen insanların kalmış olması çok şaşırtıcı. Daha tahrip edici bir yol seçemezlerdi. Artık bu planların arkasında kim olduğunu özellikle gösteren bir liste olması iyi bir şey”, dedi.

Kömür Dünyasında Çeşitli Faaliyet Alanları Var

GCEL, çoğu kömür veri tabanının aksine, sadece kömür madencileri ve kömüre dayalı elektrik üreticileri kapsamakla kalmıyor, 200’den fazla “hizmet” şirketi olarak adlandırılan şirketi de listeliyor. Schuecking açıklamasında: “Kömüre dayalı iş modelleri çeşit çeşit. Bunların içinde, termik kömür tedarik zinciri dahilinde başlıca faaliyetleri kömür arama, kömür işleme, kömür madenciliği ekipmanı üretimi, kömür nakliyatı ya da ticareti, kömürü petrol ya da gaza çevirme, kömürlü termik santrallere ekipman üretimi ve birçok diğer faaliyet yer alıyor. Bu şirketlerden de, aynen kömür madenler ve kömürlü termik santraller için olduğu gibi, yatırımların geri çekilmesi gerekiyor”, dedi.

GCEL listesinde yer alan “hizmet” şirketlerinin arasında Avustralya’nın en büyük kömür nakliyatçı Aurizon ve dünyanın en büyük kömürlü termik santral üreticisi Çinli Harbin Electric bulunuyor. Bu tür “hizmet” şirketleri çoğu zaman kömür sektörünün büyümesinde kilit rol oynuyor. Botswana, Kuzey Moğolistan ya da Orta Borneo’nun kömür üretimine açık olup olmaması, kömür taşımak için taşımacılık şirketleri tarafından kurulan demiryollarının gelişimine bağlı. Kömür ekipmanı tedarikçileri ve kömürlü termik santral inşa eden şirketler ise çoğu zaman bu santrallerin finansman bulmasında önemli rol oynuyor.  

Büyüklük Önemli

İleri düşünceli yatırımcılar bile genellikle sadece gelirlerinin önemli bir yüzdesini kömür madenciliği ya da kömürlü elektrik üretiminden elde eden şirketleri gözden çıkarıyor. %50 ya da %30 en sık kullanılan eşik. Ancak yüzdeye dayanan böylesi bir kriter, şirketin kömür operasyonlarının tüm operasyonları içindeki nispi önemi ölçmekten öteye gitmiyor. Ancak bir şirketin iklimimiz üzerindeki etkisi, kömür operasyonlarının mutlak büyüklüğüyle ilgili. Dolayısıyla, GCEL gelirinin %30’dan fazlasını kömürden elde eden ya da ürettiği elektriğin %30’undan fazlasını kömürden şirketleri göstermekle kalmıyor, yılda 20 milyon ton üzerinde kömür üretimi yapan ya da 10.000 MW’dan büyük kömürlü termik santral kapasitesine sahip şirketleri de sıralıyor. Schuecking bu konu hakkında: “Eğer küresel ısınmayı 1.5°C derecede tutma konusunda ciddiysek, bu yüzde kriteri yeterli sayılamaz. Kömürden yatırımların çekilmesine dair kararlar mutlak eşiklere dayandırılmalıdır”, dedi.  

GCEL’de yer alan 328 kömür madenciliği şirketi arasındaki 30 şirket dünyada yıllık üretilen kömürün yarısından fazlasını üretiyor. Bu en büyük kömür üreticilerinin birçoğu yatırımcıların kararlarını dayandırdıkları yüzde kriterleriyle tespit edilemiyor. Bu 30 şirketten sadece 11’i gelirinin %50’den fazlasını kömürden elde ediyor. Ve gelirinin %30’dan fazlası kömürden elde edilen sadece 20 şirket bulunuyor.

GCEL’de yer verilen 324 kömürlü termik santral işletmesinde ilk 31 şirket dünyadaki kömürlü termik santral kurulu gücünün yarısından fazlasına elinde tutuyor. Ancak, bu şirketlerin neredeyse üçte birinde kömürün üretilen elektrikteki payı %50’den az. BankTrack isimli STK’dan Yann Louvel bu konu hakkında: “En ilerici banka politikaları bile şirketleri sadece elektrik üretimlerinin %50’sinden fazlası kömüre dayalıysa saf dışı bırakıyor. Yeni standartların belirlenmesi gerekiyor. En büyük kömürlü termik santral işletmelerine yapılan yatırımlar 4°C derecelik bir dünyaya yatırım yapmak anlamına geliyor”, dedi.

Kömür Sektörünün Büyümesine Yol Açan Şirketler

İklimbilimciler kömürlü termik santrallerle elektrik üretiminden hızlı bir şekilde çıkmamız konusunda hemfikir ancak halihazırda planlanmakta olan 1.600 yeni kömürlü termik santral bulunmakta. Bunlar kurulduğu takdirde, dünyadaki kömürlü termik santral kurulu gücünü %42.7 oranında arttıracak. GCEL bu planların arkasındaki şirketlerin %87’sini tespit ediyor ve aynı zamanda kömürden yatırımların çekilmesine yeni bir bakış açısıyla yaklaşılması gerekliliğini de ortaya koyuyor. Yeni kömürlü termik santral planlayan en büyük 120 şirketten sadece yaklaşık yarısında kömürün üretilen elektrikteki payı %30’u aşıyor.

Schuecking’ göre: “Portföyleri karbonsuzlaştırmak için kullanılan standart yatırımcı bakış açısı fazla yavaş ve yeni kömürlü termik santral planlarını ilerleten şirketlerin çoğunu tespit edemiyor. Bankaların ve yatırımcıların yapmaları gereken ilk şey yeni kömürlü termik santral altyapısı ve kömür madeni planları olan şirketlere yatırım yapmayı durdurmak. GCEL bu şirketlerim kim olduğuna dair kapsamlı bir liste sunuyor.” dedi.

Asya Borç ve Kalkınma Halk Hareketi’nden Lidy Nacpil: “Pakistan’dan Filipinler’e kadar şimdiden iklim değişikliğinin yıkıcı etkilerini görüyoruz ve her bir yeni kömürlü termik santral bizi dönülmez noktaya daha da yaklaştırıyor. Finans sektörünün NTPC; KEPCO, Marubeni ya da PowerChina gibi kömürlü termik santral üreticilerine yatırılan her bir doların önlenemez iklim değişikliğine sebep olacağının farkına varmalıdır”, açıklamasında bulundur.

Schuecking: “Durdurulan kömür yatırımların büyük kısmı sektörünü kapsıyor sadece yatırım portföylerinin Paris Anlaşması’nda belirlenen 1.5°C derece hedefi doğrultusunda olması için yetersiz kalıyor,” dedi. GCEL’ göre, yatırımcıların yapması gerekenler:

  • Kömür endüstrisindeki büyümenin başını çeken şirketlerin kara listeye alınması,
  • Termik kömür tedarik zinciri içinde yer alan şirketlerin tümüne %30’luk eşiğin uygulanması,
  • Çeşitli alanlarda faaliyet gösteren şirketlere de, eğer kömür operasyonlarıyla en büyük kömürlü termik santral işletmecisi ve en büyük kömür üretici listesinde yer alıyorlarsa, mutlak eşik uygulanması.

Schuecking sözlerini: “GCEL finans kurumlarını portföylerinin “kömür içeriğini” kontrol etmeleri, yeni kömür yatırımlarından kaçınmaları ve kömür sektöründen çıkışlarını hızlandırmalarını sağlayacak pratik bir araç. Umarız yaygın biçimde kullanılır. Finans sektörünün kömür yatırımlarından hızlı bir biçimde çıkması sadece bir atıl varlık sorunu değildir, bu dünyanın yaşanabilir bir yer olmasını devam ettirme meselesidir,” diyerek noktaladı.

Daha fazla bilgi için:

Küresel Kömür Endüstrisi Hakkında İlginç Bilgi ve İstatistikler (İngilizce)

Kömür Sektörünün Bölgesel ve Ülke Bazında Özeti (İngilizce)

Liste ve ilgili grafikler için www.coalexit.org

Ayarlara tıklayarak Türkçe altyazılı olarak izleyebilirsiniz.