Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 16 Şubat 2018’de yayımlanan Sektörel Su ve Atıksu İstatistikleri 2016 yılında su kaynaklarından toplam 17.3 milyar m3 su çekildiğini ortaya koydu. Belediyeler, köyler, imalat sanayi işyerleri, termik santraller, organize sanayi bölgeleri (OSB) ve maden işletmeleri tarafından çekilen suyun %58.2’si denizlerden, %16.1’i barajlardan, %13’ü kuyulardan, %7.9’u kaynak pınarlardan, %3.9’u akarsulardan, %0.8’i göl/göletlerden ve %0.1’i diğer kaynaklardan çekildi. Sektörlerin toplam su çekim miktarlarına bakıldığında termik santrallerin çekilen suyun yarısından sorumlu olduğu görülüyor. Termik santraller, 2016 yılında toplam 8.6 milyar m3 suyun doğrudan alıcı ortamından çekilmesinin nedeni oldular (Şekil 1 ve Şekil 2):
Şekil 1. Sektörlerin, 2016 yılında doğrudan kaynağından çekilen toplam su miktarındaki payları (Veri: TÜİK, Grafik: Arif Cem Gündoğan)
Şekil 2. 2016 yılında sektörlere göre doğrudan kaynağından çekilen su miktarları (Veri: TÜİK, Grafik: Arif Cem Gündoğan)
Alıcı ortamlara toplam 14.9 milyar m3 atıksuyun deşarj edildiği de paylaşılan veriler arasında. Doğrudan alıcı ortamlara deşarj edilen atıksuyun %79.2’si denizlere, %17.5’i akarsulara, %0.9’u barajlara, %0.8’i foseptiklere, %0.6’sı göl/göletlere, %0.2’si araziye ve %0.8’i diğer alıcı ortamlara deşarj edildi. Sektörlere göre doğrudan alıcı ortama deşarj edilen toplam atıksu miktarlarına bakıldığında yine termik santrallerin toplam içinde önde olduğu (%57) görülmekte (Tablo 1 ve Şekil 3).
Tablo 1. 2016 yılında sektörlere göre doğrudan alıcı ortama deşarj edilen toplam atıksu miktarları, bin m3 (Veri: TÜİK)
| Belediyeler | 4.250.463,14 |
| Köyler | 117.040,33 |
| İmalat sanayi işyerleri | 1.677.278,91 |
| Termik santraller | 8.474.339,48 |
| Organize sanayi bölgeleri | 220.990,63 |
| Maden işletmeleri | 144.250,90 |
Şekil 3. 2016 yılında sektörlere göre doğrudan alıcı ortama deşarj edilen toplam atıksu miktarları, % (Veri: TÜİK, Grafik: Arif Cem Gündoğan)
Termik santraller, 2016 yılında ana su kaynağı olarak neredeyse tamamen (%99) denizleri kullanmış (Şekil 4).
Şekil 4. Termik santrallerin 2016 yılında su çekmek için kullandığı ana kaynak denizler (Veri: TÜİK, Grafik: Arif Cem Gündoğan)
Çoğunlukla soğutma suyu olarak değerlendirilen ve alıcı ortama alım sıcaklığının üzerinde bir sıcaklıkta alıcı ortama deşarj edilen bu sular, her ne kadar üst limitler ilgili mevzuatla belirlenmiş olsa da ekosistemlere etki edebilecek riskleri barındırmakta. Bunun yanında, deniz dışındaki kaynaklardan su çeken termik santraller, iklim değişikliği etkileri ile beraber artış kaydeden su stresi ile birleşince, konumlarına bağlı olarak diğer sektörlerle su ihtilafları yaşama riskini de barındırıyor. Hatırlanacağı üzere, Orman ve Su İşleri Bakanlığı yakın zamanda İklim Değişikliğinin Su Kaynaklarına Etkisi başlıklı bir proje tamamlamış; bu kapsamda iklim değişikliğinin su kaynakları üzerinde yaratacağı etkiler havza bazında incelenerek, pilot havzalar için sektörel etki analizi yapılmıştı. Bu bağlamda enerji sektörü riskleri de bu analize dahil edilmişti.
İstatistiklere ilişkin TÜİK açıklamaları:
- TÜİK, su ve atıksu istatistikleri kapsamında tüm belediyelerden, 50 ve daha fazla kişi çalıştıran imalat sanayi işyerlerinden, kurulu gücü 100 MW üzeri olan tüm termik santrallerden, altyapısı tamamlanmış tüm OSB müdürlüklerinden ve Maden İşleri Genel Müdürlüğü’ne üretim bilgisi veren ve yeni ruhsat talebinde bulunan maden işletmelerinden veri derlemektedir.
- Köy şebeke ve arıtma tesislerine ait bilgiler Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü’nden alınmış; köylerin su ve atıksu miktarları tahmin edilmiştir.
- Belediye ve köylerde içme suyu şebekesi ile dağıtılmak üzere çekilen su ve kanalizasyon şebekesinden deşarj edilen atıksu miktarları kapsanmaktadır.
- Sektörler arası transferler hariç tutulmuştur.
TÜİK tarafından belirtilen tanımlar:
- İçme ve kullanma suyu: İnsanların günlük faaliyetlerinde içme, yıkanma, temizlik ve bu gibi ihtiyaçları için kullandıkları su.
- Çekilen su: Yüzey ve yeraltı su kaynaklarından kullanım amacıyla çekilen su miktarı.
- Soğutma suyu: Proses içinde soğutma işlemleri için kullanılan ve/veya soğutma suyunun çeşitli kayıplardan dolayı azalması sonucunda takviye olarak eklenen su miktarı.
- Atıksu: Evsel, endüstriyel, tarımsal ve diğer faaliyetler sonucunda mevcut özellikleri kısmen veya tamamen değişmiş sular, atıksu.
- Atıksu arıtımı: Atıksu içerisinde kirliliğe neden olan yabancı maddelerin değişik metotlarla (fiziksel, biyolojik, gelişmiş) atıksudan uzaklaştırma işlemi.
- Alıcı ortam: Atıksuların boşaltıldığı göl, akarsu, baraj, deniz ve benzeri alanlar.
- Deşarj edilen atıksu: Atıksuların doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama (nehir/dere, göl vb.) veya sistemli bir şekilde yeraltına boşaltılması işlemi.